- +48 660 435 291
- swiech.sandra@gmail.com, Tychy
Głównym objawem zaburzeń nerwicowych jest lęk, który może mieć postać fobii, ataków paniki, obsesji, uogólnionego niepokoju i napięcia, stresu, może też manifestować się poprzez objawy fizyczne, pochodzące z ciała.
Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie poszczególnych rodzajów nerwic.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii
Określone sytuacje lub przedmioty wywołują lęk, a osoba w kontakcie z tymi obiektami przeżywa przerażenie i stara się unikać tych sytuacji. Zwykle też sama myśl o znalezieniu się w sytuacji fobicznej wzbudza niepokój. Fobiom często towarzyszą napady paniki, mogą też współwystępować z depresją.
Agorafobia: Jest to lęk przed otwartą przestrzenią, wyjściem z domu, przed tłumem, miejscami publicznymi (np. centra handlowe, urzędy), podróżowaniem autobusami i innymi środkami komunikacji, sytuacjami, z których utrudniona jest natychmiastowa i łatwa ucieczka do bezpiecznego miejsca, zwykle domu. Często osoby cierpiące na agorafobię, są w stanie wyjść z domu jedynie w obecności osoby towarzyszącej.
Fobia społeczna: Związana jest z niskim poczuciem własnej wartości, obawą przed oceną i krytyką ze strony innych ludzi. Może objawiać się drżeniem rąk, czerwienieniem się na twarzy, nudnościami, parciem na pęcherz. Skutkuje unikaniem sytuacji społecznych.
Specyficzne (izolowane) postacie fobii: Są to fobie ograniczone do konkretnych sytuacji, jak m.in. ciemność, zamknięte przestrzenie, wysokość, burza, lot samolotem, kontakt z niektórymi zwierzętami, widok krwi i ran, wizyta u dentysty, korzystanie z publicznych toalet, jedzenie określonych potraw, lęk przed narażeniem na pewne choroby.
Inne zaburzenia lękowe
Tutaj lęk nie ogranicza się do określonej, szczególnej sytuacji.
Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny): Polega na występowaniu nawracających ataków bardzo silnego lęku – paniki, które mogą zdarzać się w różnych sytuacjach i są trudne do przewidzenia. Towarzyszą im objawy fizyczne jak: kołatanie serca, ucisk i ból w klatce piersiowej, przyspieszony oddech, duszność, zawroty głowy. Zwykle pojawia się strach przed śmiercią, utratą kontroli lub chorobą psychiczną. Może prowadzić do obaw przed przebywaniem samemu i wychodzeniem z domu. Lęk paniczny jest rozpoznawany jako główne zaburzenie, jeśli nie współwystępuje z fobiami i depresją.
Zaburzenie lękowe uogólnione (nerwica lękowa, stan lękowy): Lęk w tym zaburzeniu jest uogólniony, przewlekły, uporczywy, tzw. wolnopłynący. Osobie towarzyszy stałe uczucie zdenerwowania i niepokoju, zamartwianie się i przewidywanie złych wydarzeń. Do częstych skarg należą dolegliwości somatyczne jak: przyśpieszony oddech i bicie serca, zawroty głowy, pocenie się, uczucie napięcia w nadbrzuszu.
Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane (depresja lękowa): Lek i obniżony, depresyjny nastrój współwystępują w podobnym nasileniu.
Zaburzenie obsesyjno – kompulsyjne (nerwica natręctw, OCD)
Istotą tego zaburzenia są nawracające natrętne myśli (obsesje) i/lub przymusowe czynności, rytuały (kompulsje). Obsesje to myśli, wyobrażenie, czy impulsy, które pojawiają się w sposób nawracający i mimowolny, przeżywane są z przykrością, często dotyczą tematyki agresywnej lub obscenicznej, osoba zwykle próbuje się im bezskutecznie opierać. Kompulsje są przymusowymi czynnościami, wielokrotnie powtarzanymi, które maja na celu złagodzenie lęku i niedopuszczenie do niebezpiecznej sytuacji. Choć podobnie jak obsesje są przez pacjenta postrzegane jako bezsensowne, trudno się im oprzeć. Często wiążą się z przymusem, mycia się, porządkowania, czyszczenia, sprawdzania, zabezpieczania, liczenia. Nerwica natręctw może mieć postać z przewagą myśli lub czynności natrętnych. Może też występować w przebiegu depresji.
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
Zaburzenia, które są konsekwencją sytuacji urazowej, traumatycznej, lub wyjątkowo stresującej zmiany życiowej.
Ostra reakcja na stres (reakcja kryzysowa, szok psychiczny): Pojawia się bezpośrednio po silnym zdarzeniu stresowym jak np. katastrofa, pożar, wypadek, nagła śmierć, gwałt. Rozpoczyna się stanem oszołomienia i zdezorientowania, można także obserwować objawy depresyjne, lęk, gniew, rozpacz, pobudzenie lub wyłączenie się. Zaburzenie przemija zwykle w przeciągu kilku – kilkunastu godzin. W przypadku dłuższego utrzymywania się objawów, zmienia się diagnozę, np. na zaburzenie stresowe pourazowe.
Zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD, nerwica urazowa): Pojawia się jako opóźniona lub przedłużona reakcja na silne zdarzenie stresowe. Objawia się ciągłym przeżywaniem urazu na nowo w natrętnych wspomnieniach, koszmarach sennych, może występować poczucie otępienia, izolacji, lęk, depresja, myśli samobójcze, stan nadmiernej czujności, unikanie działań przypominających uraz. Objawy zwykle ustępują, ale w niektórych przypadkach zaburzenie może utrzymywać się latami i spowodować trwałą zmianę osobowości.
Zaburzenia adaptacyjne: Powstają w czasie przystosowywania się do dużych zmian życiowych lub stresowej sytuacji ( śmierć bliskiej osoby, status uchodźcy, kryzysy rozwojowe, jak pójście do szkoły, pracy, rodzicielstwo, emerytura). Zaburzenia te utrudniają efektywne funkcjonowanie osoby. Objawy są różnorodne i mogą obejmować: lęk, zamartwianie się, przygnębienie, depresyjność, trudności w podejmowaniu decyzji i działań. U młodzieży zaburzenia zachowania np. zachowania agresywna, u dzieci np. powrót do moczenia nocnego, ssania kciuka. Zaburzenia zwykle przemijają w ciągu pół roku.
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne, histeria)
Polegają na przekształceniu stresu psychicznego, wywołanego traumatycznymi zdarzeniami lub osobistymi problemami, w objawy fizyczne. Zaburzenia te nie znajdują wyjaśnienia medycznego, badania lekarskie nie potwierdzają choroby somatycznej czy neurologicznej.
Amnezja dysocjacyjna: Niepamięć, zazwyczaj częściowa i wybiórcza, obejmująca zdarzenie stresowe, traumatyczne.
Fuga dysocjacyjna: Pokryte zupełną amnezją, pozornie celowe podróże, często w miejsca znaczące emocjonalnie. Czasami osoba może ujawniać nową tożsamość. W trakcie fugi dbałość o siebie jest zachowana (adekwatny ubiór, jedzenie itp.).
Osłupienie dysocjacyjne: Reakcja na sytuację stresową czy problemową, przejawiająca się znacznym ograniczeniem lub brakiem ruchów, wypowiedzi i normalnej reakcji na bodźce zewnętrzne (np. światło, dźwięk, dotyk).
Trans i opętanie: Zaburzenia z przemijającą utratą tożsamości i orientacji, mimowolne, niechciane, często towarzyszą im schematyczne ruchy, pozycje ciała i wypowiedzi. Osoba działa jakby była przez coś owładnięta.
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu: Niezdolność poruszania całymi kończynami lub ich częściami, niedowład, zaburzenia równowagi, drżenie kończyn.
Drgawki dysocjacyjne (napady rzekome): Drżenie ciała przypominające napady padaczkowe, natomiast zwykle nie dochodzi do utraty świadomości, urazów ciała, przygryzienia języka, czy oddania moczu.
Znieczulenie dysocjacyjne z utratą czucia: Zaburzenia dotyczą zmysłów wzroku, dotyku, słuchu i węchu. Rzadko dochodzi do całkowitej utraty czucia. Objawy często są niespójne z budową i funkcjonowaniem układu nerwowego.
Osobowość mnoga: Bardzo rzadkie zaburzenie. Polega na pojawianiu się u jednej osoby dwóch lub więcej osobowości, które nie są świadome siebie nawzajem. Wszystkie osobowości mają pełny charakter, jedna jest dominująca. Ich pojawienie się i przechodzenie jest związane z sytuacjami emocjonalnymi, urazowymi.
Zaburzenia występujące pod postacią (maską) somatyczną
Charakterystyczne dla tej grupy zaburzeń jest domaganie się przeprowadzania kolejnych badań medycznych pomimo zapewnień lekarzy, że zgłaszane dolegliwości nie mają podstaw somatycznych. Objawy są uwarunkowane psychologicznie, ale to wytłumaczenie jest dla pacjenta trudne do przyjęcia.
Zaburzenie somatyzacyjne: Osoby cierpiące na to zaburzenie zgłaszają liczne, różnorodne, nawracające i często zmieniające się objawy fizyczne, które mogą dotyczyć wszystkich części ciała i układów. Przechodzą wiele konsultacji specjalistycznych, badań i zbiegów, które ku ich rozczarowaniu, wykluczają medyczne podstawy dolegliwości. Zazwyczaj dopiero po kilku latach pacjent trafia do psychiatry. Ponadto w zaburzeniu tym występują objawy depresyjne, lęk, trudności w funkcjonowaniu społecznym i rodzinnym, nadużywanie leków.
Zaburzenie hipochondryczne (nerwica hipochondryczna, nozofobia): Pacjenci są przekonani, że cierpią na jedną lub więcej poważnych chorób somatycznych. Zgłaszane objawy dotyczą jednego lub dwóch narządów czy układów. Są to zwykle naturalne doznania z ciała, które pacjenci interpretują jako nienormalne i przykre. Często z zaburzeniem tym wiąże się depresja i lęk.
Zaburzenia autonomiczne (wegetatywne) występujące pod postacią somatyczną: Zgłaszane objawy dotyczą układów kontrolowanych przez autonomiczny układ nerwowy: układ krążenia (nerwica serca), pokarmowy (nerwica żołądka, zespół jelita drażliwego), oddechowy (psychogenna hiperwentylacja i czkawka), moczowo-płciowy (psychogenny częstomocz). Dolegliwości można podzielić na obiektywne (przyśpieszony oddech i bicie serca, pocenie się, zaczerwienienie, drżenie, lek i obawy przed chorobą somatyczną) oraz subiektywne (wędrujące bóle, pieczenie, uczucie ciężaru i ucisku, wzdęcia).
Uporczywe bóle psychogenne: Uporczywy, silny ból, u podłoża którego leżą przyczyny psychologiczne. Często dotyczy kręgosłupa, mięśni, głowy. Pacjenci cierpiący na to zaburzenie zwykle wzbudzają zainteresowanie i opiekę ze strony rodziny i personelu medycznego.
Inne zaburzenia nerwicowe
Neurastenia (zespół zmęczenia): Obejmuje dwa rodzaje dolegliwości. Pierwszy typ dotyczy zmęczenia po wysiłku umysłowym, osłabienia koncentracji, zmniejszenia efektywności myślenia, trudności z pełnieniem obowiązków zawodowych i codziennych. Drugi typ objawów związany jest z uczuciem zmęczenia po nawet minimalnym wysiłku fizycznym, bólami mięśniowymi i nieumiejętnością odprężenia się. Obydwu typom towarzyszą zawroty i bóle głowy, drażliwość, objawy depresyjne i lękowe, obawy o pogarszającą się kondycję fizyczną i umysłową.
Zespół depersonalizacji – derealizacji: Własna osoba i świat wydają się nierealne, odległe lub sztuczne. Osobie towarzyszy poczucie alienacji, braku własnego myślenia i emocji, odłączenia od ciała oraz otoczenia. Pacjent zdaje sobie sprawę z nierealności tych zmian. Najczęściej zaburzenie to występuje w przebiegu depresji, fobii, zaburzeń obsesyjno – kompulsyjnych. Może pojawić się u osób zdrowych psychicznie np. w stanach przemęczenia.
